Dầu biến thế: “Vụ 7.000 lít dầu siêu độc: xử lý được nhưng… siêu đắt.”

Tin tức

Dầu biến thế: “Vụ 7.000 lít dầu siêu độc: xử lý được nhưng… siêu đắt.”

admin - 15/12/2017

Dầu biến thế: “Vụ 7.000 lít dầu siêu độc: xử lý được nhưng… siêu đắt.” (theo cafef.vn)

Một loạt bài viết được đăng trên trang thông tin điện tử: cafef.vn được trích lại từ VTV, báo Đất Việt,… như: “7.000 lít dầu chứa chất siêu độc: Cha chung không ai khóc” hay: “7.000 lít dầu siêu độc: xử lý được nhưng… siêu đắt”. Tất cả chỉ nói đến nội dung một máy biến thế (MBT) có tuổi đời 40 năm về trước được nhập về từ Hàn Quốc qua Cảng Cái Lân-Quảng Ninh coa chứa 6.7000 liats dầu biến thế có hàm lượng PCB là 84,74 ppm (phần triệu) và bị “xiềng xích” từ năm 2007 đến nay với cụm từ “siêu độc”. Vậy PCB liên quan đến tiêu chuẩn nào trong Dầu Biến Thế mà ghê gơm vậy?

Dầu biến thế (Transformer Oil) hay còn gọi là dầu cách điện (Insulating Oil) có rất nhiều chủng loại và tiêu chuẩn khác nhau. Thông dụng nhất là loại dầu gốc khoáng (mineral oil) naphthenic (dầu gốc có hàm lượng naphthene, một loại hydrocarbon có chứa vòng no và mạch alkyl, chiếm từ 28-36% thành phần phân tử). Các loại dầu biến thế từ dầu gốc được sử dụng lâu nhất, từ những năm 1890s khi chưa tìm thấy một lưu chất nào khác để ứng dụng.

Những năm 1930s, PCB (Poly Chlorinated Biphenyl) được biết đến dưới tên thương mại Askarel trở nên phổ biến với tính chất chống cháy tốt. Tuy nhiên sau đó, quan sát khi PCB cháy (phân hủy) ở nhiệt độ cao hình thành khí rất độc gọi là dioxin (phổ biến ở Việt nam trong thời gian nội chiến Nam-Bắc trước 1972 mà quân đội Hoa Kỳ thả xuống các cánh rừng Nam Việt Nam chất khai hoang - diệt cỏ - của hãng hóa chất nổi tiếng Down Chemical). Dioxin hiện nay vẫn còn tồn tại trong môi trường (đất, nước, không khí) tại sân bay Long Bình-Biên Hòa và sân bay Đà Nẳng. Chính phủ Hoa kỳ đang hỗ trợ để giải quyết vấn đề Dioxin tại Việt Nam.

Hơn nữa, có bằng chứng cho rằng PCB rất khó phân hủy sinh học (tự nhiên) trong môi trường và là một chất được hấp thu, tích trữ và khó đào thải trong cơ thể sinh học. PCB được gọi là chất tiền, có khả năng gây ung thư theo EPA (Tổ chức bảo vệ môi trường Hoa kỳ). Vì lý do đó, PCB bị cấm sử dụng từ năm 1980 trên toàn thế giới. Tuy vậy một số máy biến thế cũ thời đại PCB vẫn còn sử dụng và bị nhiễm bẩn PCB như trường hợp MBT ở Cảng Cái Lân đề cập trên, mặc dù, dầu biến thế (dầu gốc) hiện nay không có hàm lược PCB, và trong tiêu chuẩn dầu MBT lúc nào cũng yêu cầu thử nghiệm hàm lượng PCB ở mức " KHÔNG PHÁT HIỆN- Non Detectable" (không có).

Để thay thế PCB, ngoài dầu MBT có nguồn gốc dầu khoáng, người ta sử dụng dầu silicon, dầu gốc ester tổng hợp (synthetic ester) và sau này là các loại ester tự nhiên (dầu đậu nành, dầu cọ, dầu hạt hướng dương và cải dầu)

Dầu MBT có 3 chức năng chính: cách điện (ngăn hiện tượng phóng điện giữa hai cực của MBT), tải nhiệt (có tổn thất do rò điện, tổn thất năng lượng nên sinh nhiệt, dầu MBT sẽ trao đổi nhiệt với môi trường bên ngoài) và bảo vệ hệ thống điện cực bên trong (không ăn mòn, chống gỉ,…v.v). Tiêu chuẩn thông dụng nhất cho Dầu MBT là IEC 60296 (Châu Âu) và ASTM D 3487 (Hoa Kỳ) cho dầu gốc khoáng (xem bảng phân loại).

Có thể thấy, có nhiều tiêu chuẩn khác nhau cho ứng dụng dầu MBT. Chỉ riêng loại thông dụng nhất hiện nay (dầu khoáng) sự khác nhau cũng được thể hiện giữa IEC 60296 và ASTM D3487 đó là hàm lượng chất ức chế (inhibitor- một loại chất chống oxy hóa vì dầu MBT tiếp xúc với không khí và nhiệt độ sẽ bị oxy hóa theo thời gian) tương ứng là 0.4% và 0.3% (Loại II). Tuy nhiên, vẫn tồn tại một loại dầu MBT không chứa chất ức chế mà theo D3487 hàm lượng ức chế tối đa 0.08% (Loại I). Theo IEC 60296, phân loại theo nhiệt độ dầu MBT "đông đặc hay rót chảy, pour point", loại 1 (Class 1): -30oC, loại 2 (Class 2): -45oC, loại 3 (Class 3): -60oC.

Thị trường dầu MBT tại Việt Nam chiếm lượng lớn với 16% sản lượng dầu công nghiệp (khoảng 12.000 MT năm 2013) chủ yếu được nhập khẩu từ Ấn độ bởi PLC và một số công ty sản xuất MBT như Đông Anh, Thiết Bị Điện, Cơ Điện Thủ Đức…v.v. Chủ yếu là loại dầu Paraffinic có độ nhớt thấp (vì dầu Naphthenic phải nhập khẩu từ Châu Âu và Hoa kỳ) sử dụng cho một số MBT hạ áp dưới 22KV và trung thế 110KV. Các dòng cao thế 220KV và 500KV đều sử dụng dầu MBT Nynas từ Châu Âu nhập khẩu. Thị trường vắng bóng Esso, Castrol, Shell... vang bóng một thời.

Trở lại câu chuyện của giới truyền thông về hàm lượng 84,74 ppm PCB trong dầu MBT General Electric ở Hạ Long. Ông KSC. Nguyễn Văn Hoan, phó trưởng phòng công nghệ hóa học- Viện hóa học cho rằng:" Tôi khẳng định đây là một chất cực độc, không được phép thải ra mội trường vì cực kỳ độc hại và nhanh chóng hủy hoại môi trường. Nó còn không được dính ra tay chân, vì có thể bị bỏng và hoại tử ngay" ...và theo ông Hoan thì hiện nay đã có nhà máy tái chế. Nhắc đến việc, có thông tin, năm 1999, 25 Lít dầu chứa hóa chất này tràn ra môi trường khiến nước Bỉ mất hết một tỷ USD để xử lý". (Theo cafef.vn, báo Đất Việt)

Nhưng nếu chịu khó tham khảo trang thông tin của EPA (Viện môi tường Hoa kỳ) thì PCB trước đây có rất nhiều trong dầu, cao su và đồ nhựa điện gia dụng,...v.v. Tổ chức An toàn lao động Hoa kỳ OSHA phân loại hàm lượng tiếp xúc PCB ở ngưỡng 50ppm không thường xuyên. Tiêu chuẩn phân loại các hợp chất độc hại -Toxic Substances Control Act (TSCA) của EPA trở thành luật năm 1976, Hoa kỳ quy định PCB có hàm lượng từ 51-499 ppm được giám sát về môi trường bởi EPA, trên hàm lượng 500 ppm được gọi là TSCA (chất độc nguy hại).

Theo công ước Stockholm trong đó Việt Nam có tham gia thì chấp nhận ngưỡng 50ppm trong một số tồn dư như dầu MBT,…v.v. Thì chỉ với 84,74 ppm mà không có hướng xử lý và coi nó như con " quái vật' để trơ gan cùng tuế nguyệt rồi đổ từ bên này sang bên nọ. Nếu chấp nhận ngưỡng 50ppm thì nên nhờ Viện hóa hay cơ sở chế biến dầu của PLC pha loãng nó ra rồi mang đi bảo quản hay sử dụng cho yên tâm. Có thể lên website của EPA họ chỉ dẫn rõ ràng về cách thức bảo quản và xử lý, cũng như có địa chỉ rõ ràng các nhà máy có thể xử lý PCB xuống hàm lượng PCB 2ppm. Sao lại tỏ ra "nguy hiểm" vậy?